451 lat temu doszło do przełomowego wydarzenia w historii Wasilkowa. Dokument wydany przez ostatniego władcę z dynastii Jagiellonów zadecydował o późniejszym rozwoju podlaskiego miasteczka.
Tereny dzisiejszego Wasilkowa w średniowieczu przez wiele lat, ze względu na swoje przygraniczne położenie, były areną walk pomiędzy Polakami, Litwinami i tajemniczymi Jaćwingami, którzy przybyli na te tereny z północnego-wschodu. Sytuacja uległa zmianie dopiero po podpisaniu unii w Krewie w 1385 roku.
Więcej o przygranicznych starciach i związanymi z nimi tajemnicach przeczytasz w tekście: Między wschodem a zachodem. To miejsce przed setkami lat było areną wielu walk .
Pierwszą osadę w okolicach Wasilkowa nad rzeką Supraśl miał rzekomo założyć pod koniec XIII wieku po zwycięskiej bitwie z Jaćwingami książę Wasilko. Źródła historyczne nie mówią jednak o tym zbyt wiele (o samej bitwie, po której stoczeniu miała powstać osada, dziś niewiele wiadomo). Możliwe jednak, że jest to tylko legenda.
Zdecydowanie więcej, opierając się na dostępnej historiografii, można powiedzieć o dziejach terenów dzisiejszej gminy Wasilków w XVI wieku.
„Pierwsza wzmianka o ostępie Wasilkowo pochodzi z 1524 r. Wtedy to Zygmunt I król Polski i Wielki Książę Litewski nadał swej małżonce Bonie puszczę w północno-zachodniej części Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tym czasie teren Wasilkowa nie był zamieszkały. Znajdowały się na nim tylko „okoły” czyli ogrodzone miejsca służące do polowań” - czytamy na stronie wasilkow.pl .
Wasilkowski ostęp po matce odziedziczył Zygmunt August. Król 8 grudnia 1566 roku nadał dla Wasilkowa prawa miejskie oraz herb, którym miały być pieczętowane wszystkie dokumenty. W mieście obowiązywały zasady prawa magdeburskiego.
Decyzja o nadaniu praw miejskich była ważna ze względów gospodarczych. Władze mogły bowiem pobierać cła i myty - specjalne podatki, zarezerwowane przez ówczesne prawo tylko dla miast.
Do Wasilkowa zaczęli ściągać osadnicy. 10 grudnia, dwa dni po nadaniu praw miejskich, utworzono - na mocy królewskiego przywileju - pierwszą parafię. W 1567 roku w mieście zbudowano drewniany kościół.
Pierwszym starostą miejscowości został Hiob Bretfus, nadworny architekt Zygmunta Augusta. W nowopowstałym mieście dużą wagę przywiązywano właśnie do architektury. W układzie przestrzennym miasteczka wyraźnie odbijają się ówczesne idee renesansowe. Centralnym punktem Wasilkowa jest po dziś dzień rynek, z którego narożników odchodzą ulice. Ich - zachowane do dzisiaj - regularne sektory są najstarszym zabytkiem podbiałostockiej miejscowości.
W połowie XVII wieku w Wasilkowie i okolicach mieszkało blisko tysiąc ludzi. Mniej więcej sto lat później miasteczko uzyskało status miasta królewskiego. Oznaczało to, że jego mieszkańcy cieszyli się dużo większymi swobodami niż osadnicy z miast prywatnych. Mogli bowiem składać skargi na urzędującego starostę oraz korzystać z bardziej rozbudowanego systemu sądownictwa.
(mik)